[klaus]

Tarih boyunca insanları en çok etkileyen kitap, kuşkusuz Kutsal Kitaptır. Bu Kitabı yeterince tanıyor muyuz? Tabii ki hayır. O halde hemen tanımaya ne dersiniz?

Batı dillerinde Bible diye bilinen Kutsal Kitap Grekçe Biblia sözcüğünden türemiştir. Biblia “Biblion” sözcüğünün çoğuludur, “Kitaplar” anlamına geliyor. Türkçe’de kullandığımız Kitabı Mukaddes değimi Arapça’dan alınmış. Araplar ‘Elkitab-el Mukaddes’ derler.

Kitabı Mukaddes için ‘Yazılar’ ya da ‘Kutsal Yazılar’ değimi de kullanılıyor. II. Tim. 3:15’te şöyle yazılıdır: ‘Seni bilge kılıp kurtuluşa kavuşturmak güçte olan Kutsal Yazılarında…’ Aynı bölümün 16. ayetinde ‘Tüm Kutsal Yazı Tanrı esinidir’ diye yazılıdır.

Genel olarak Kutsal Kitap tek cilt halinde yayınlanır. Gerçekte ise asırlar boyunca meydana getirilmiş ya da yazılmış olan çok sayıdaki Kutsal Yazılardan oluşmuştur. Bu yazıların Tanrı tarafından insanlara gönderilmiş özel bir mesaj olarak kabul edilmektedir. Tamamı Tanrı Esinidir.

Tanrı değişik dönemlerde insanlara duyurmak istediği sözünü insanlara yazdırdı. insanlar Tanrı’dan aldıklarını aktarmışlar. Bu esinlenmiş kitapların listesine Yunanca’dan alınan ve ‘standart ölçü’ ya da ‘kural’ anlamına gelen ‘Kanon’ adı verildi. Kutsal Kitap iki bölümden oluşuyor. ‘Eski Antlaşma’ ve ‘Yeni Antlaşma’. Eski Antlaşma, Mesih İsa’nın doğumundan önce; Yeni Antlaşma ise Mesih İsa’nın doğumundan sonra yazılan kitapları kapsıyor.

ESKİ ANTLAŞMA (AHİT)

İbranice Eski Antlaşma 39 kitaptan oluşmaktadır. Bunları üç bölüme ayırabiliriz:

a) Tora: şeriat, Yasa.

b-) Nebi’im: Peygamberler / Tarihsel Kitaplar.

c) Ketubim: Yazılar (Bilgesel ve şiirsel Kitaplar).

Şimdi bu kavramları biraz açmaya çalışalım:

a) Tora:

Musa’nın ilk beş kitabını içermektedir. Bunlara Pentatök de denir. Şu kitapları içeriyor:

1) Tekvin (Yaratılış):

Ö 1446-1406 yılları arasında yazılmış olup evrenin ve insanın yaradılışını anlatır. Yaradılış, Tanrı’nın insanlık tarihinin başlangıcında neler yaptığını anlatır.

2) Çıkış (Mısır’dan Çıkış):

Ö 1706 yılında yazılmış olup İsrail halkının Mısır’da yaptığı köleliği ve Musa Peygamberin önderliğinde Mısır’dan çıkışlarını anlatır.

3) Levililer:

Ö 1490 yılında yazılmış olup ahlak, gelenek, bayram, oruç günleri ile ilgili bilgi verir ve sunulacak sunularla ilgili kuralları anlatır.

4) Sayılar (Çölde Sayım):

Ö 1490 yılında yazılmış olup İsrail halkının Sina Dağı’ndan ayrılıp Kenan ülke sınırlarına kadar gelişen olayları anlatır.

5) Tesniye (Yasalar):

Ö 1451 yıllarında yazıldı. İsrail Halkı Kenan ülkesine varmadan önce halka verilen Yasa, buyruk, kural ve ilkeleri yeniden hatırlatır.

b-) Tarihsel kitaplar:

6) Yeşu: Ö 1451 yılında yazılmıştır. Yeşu’nun önderliğinde Kenan’ın ele geçirilişini anlatır.

7) Hakimler: Ö 1425, Yeşu’dan sonra İsrail’i yöneten hakimlerin halka verdikleri kurtuluşu anlatır.

8) Rut: Ö 1322, Moavlı bir kadının bir Yahudi’yle evlenmesini ve bu kadının kayınvalidesine gösterdiği sadakat ve fedakarlığı anlatır. Diğerlerinin isimleri ve yazılış tarihleri şöyle:

9) I. Samuel: Ö 1171.

10) II. Samuel: Ö 1056.

11) I. Krallar: Ö 1015.

12) II. Krallar: Ö 896.

13) I. Tarihler: Ö 4004.

14) II. Tarihler: Ö 1015.

15) Ezra: Ö 536.

16) Nehemya: Ö 446.

17) Ester: Ö 521.

c) Ketubim (“Yazılar”) olarak adlandırılan aşağıdaki bölümler de, bilgiliksel ve şiirsel bölümlerdir.

18) Eyüp: Ö 1520.

19) Zebur (Mezmurlar): Eski İsrailliler’in ilahi kitabıdır. Mezmur terimi İbranice ‘Mizmor’ sözcüğünden türemiştir. İlahi anlamına gelir.

20) Süleymanın Meselleri (Özdeyişleri): Ö 971.

21) Vaiz: Ö 977.

22) Neşideler Neşidesi (Ezgilerin Ezgisi): Ö 1014.

d)Peygamberler ya da Kehanetsel Kitaplar da şunlardır.

23) İşaya: Ö 760.

24) Yeremya: Ö 629.

25) Yeremyanın Mersiyeleri: Ö 588

26) Hezekiel: Ö 595.

27) Daniel: Ö 607.

28) Hoşea: Ö 785.

29) Yoel: Ö 800.

30) Amos: Ö 787.

31) Obadya: Ö 587.

32) Yunus: Ö 862.

33) Mika: Ö 750.

34) Nahum: Ö 713.

35) Habakkuk: Ö 626.

36) Tsefanya: Ö 630.

37) Hagay: Ö 520.

38) Zekerya: Ö 520.

39) Malaki: Ö 397.

Eski Antlaşmadaki kitapların kesin bir sıralaması yoktur. Ama genellikle önce Tarihsel Kitaplar sonra bilgeliksel denilen kitaplar, sonunda da kehanetlerden söz eden kitaplar sıralanmaktadır. Bu sıralama düzeni Vulgate’den alınmıştır.

ESKİ ANTLAŞMA'NIN ???

Eski Antlaşma İbranice yazıldı. Yalnız Ezra ve Daniel kitaplarından birkaç bölüm Aramca yazıldı. Eski Antlaşma Ö 425 civarında tamamlanmıştır.

Ö 900 yılından günümüze dek gelen birçok İbranice el yazması vardır. Bu el yazmaları ‘Masoretik Metin’ olarak bilinirler, Mazoritler son derece özen göstererek Eski Antlaşma metinlerini kontrol ve korumak görevini üstlenen bir Yahudi topluluktu.

YENİ ANTLAŞMA (NCL):

Yeni Antlaşma Yunanca yazıldı. S 96 yılında tamamlandı. Halk dilinde “İncil” diye bilinen Yeni Antlaşma’ya aslında EVANGEL‹YON denir. Öz anlamı Y HABER, MÜJDE’dir. Yeni Antlaşma 27 ayrı yazıdan oluşur. Bunlar dört genel konuya değinerek sürekli bir bütün oluşturur.

1) İsa Mesih’in yaşamı Matta, Markos, Luka, Yuhanna adında dört yazar tarafından kaleme alındı. Yazarlar hem olaylara doğrudan doğruya tanık oldular, hem de görenlerden gerekli bilgileri topladılar. İsa’dan sonra 150 yılına kadar bu yazılar bir bütün olarak yayımlandı.

2) Elçilerin İşleri, ilk sırada bulunan yazılar gibi, tarihsel konuları ele alır. Luka’nın yazdığı bu bölüm, dirilip göklere yükselen İsa Mesih’in inanlılarına Kutsal Ruhu’nu göndermesiyle başlar. Kilisenin oluşması ve gelişmesiyle ilgili olayları yansıtır.

3) Elçilerin yazdığı yirmibir mektup İsa Mesih’in dirilişten sonraki kişiliğini ve bununla ilgili öğretiyi içerir. Elçi Pavlus bunların onüçünü belli yerlerdeki topluluklara ve kişilere yazmıştır. Geriye kalan sekiz mektup birçok yere dağılmış bulunan inanlılara yöneltilmiştir. Her mektubun ana konusu güncel sorunlarla ilgilidir. Tanrı günahlıyı kayrayla arıtan Kutsal Kişidir. Günahlının doğal yapısı Tanrı’nın öz varlığıyla çelişki içindedir. Tanrı işledikleri günahlar yüzünden insanlara acır.

4) Vahiy yazısının ana konusu eskatologya (son olayların açıklanışı) ile ilgilidir. İsa Mesih’in yeniden gelişine ilişkin peygamberlik bildirilerini içerir. Sonraki bölümler, havariler tarafından yazılan ve ilk Hıristiyan cemaatlerine gönderilen öğretim ve uyarı mektuplarıdır.

Yeni Antlaşmamdaki kitapların sıralaması ve yaklaşık yazılış tarihleri şöyledir:

1) Matta, S 50.
2) Markos, S 55-60.
3) Luka, S 80.
4) Yuhanna, S 96.
5) Elçilerin İşleri, S 63.
6) Romalılar, S 58.
7) 1. Korintoslular, S 54.
8) 2. Korintoslular, S 56-57.
9) Galatyalılar, S 55-60.
10) Efesliler, S 60-64.
11) Filipililer, S 60-64.
12) Koloseliler, S 60-64.
13) 1. Selanikliler, S 53-54.
14) 2. Selanikliler, S 53-54.
15) 1. Timeteos, S 65-67.
16) 2. Timeteos, S 65-67.
17) Titus, S 66.
18) Filimon, S 60-64.
19) İbraniler, S 60-70.
20) Yakup, S 50.
21) 1.Petrus, S 64-65.
22) 2. Petrus, S 67-68.
23) 1. Yuhanna, S 90.
24) 2. Yuhanna, S 90.
25) 3. Yuhanna, S 90.
26) Yahuda, S 65-80.
27) Vahiy, S 98.

KAYNAKÇA:

1) Yahudilikte Kavram ve Değerler, Gözlem yay., İstanbul.

2) New Bible Dictionary, Inter-Varsity Press.

3) Dictionary of the Bible, Davis, London Pickering & Inglis LTD.

4) Hıristiyan İnancı, Müjde yay., İstanbul

5) Bir İlahiyata Ait Kaynak Kitap. (Basılmamış yapıt)

6) THA Thompson Chain-Reference Bible, NIV, Zondervan Bible Publisher Grant Rapits, Michigan.

7) İsa Kabataş, Gerçekleri Saptıranlar, Lütuf yay, İstanbul-1996.

Behnan Konutgan

Derleme

Kapsam Gazetesi

[Yazar]

Yazılar